جاروودى كوڕى مونذیر (رضي الله عنه)
ناوى جاروودى كوڕی مونذیری عەبدیە، هەندێ پێیان وایە جاروودى كوڕی موعەللا و ئەم هاوەڵە هەر یەك كەسایەتین، بەڵام هەریەك لە بوخارى و ئیبن حەجەریش پێیان وایە ئەم كەسایەتیە جیایە لەو هاوەڵەی پێشوو و ئەم هاوەڵەیان ماوەیەكى زۆ دواى جاروودى كوڕی موعەللا مردووەو حەسەن و ئیبن سیرین فەرموودەیان لێ وەرگرتووە.[1]
جاروودى كوڕی موعەللا (رضي الله عنه)
ناوى جاروودى كوڕی موعەللا یان جاروودى كوڕى عەمرى كوڕی موعەللا یان جاروودى كوڕى عەلائی عەبدییە،[2] كونیەكەى ئەبولمونذیر یان ئەبووغیاثه.[3]
رایەكى تر دەڵێت بەڵكو ناوى بیشر بووە.[4]
دایكی جاروود ناوى دەرمەكەى كچی روەیم بوو.[5]
جاروود سەرەتا كەسێكی مەسیحی بوو، لە ساڵی دەى كۆچیدا كاتێك وەفدى عەبدولقەیس هاتن بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)، جاروودیش هات لەگەڵیان و موسڵمان بوو، پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) دڵخۆش بوو بە موسڵمانبوونەكەى و لەخۆی نزیك كردەوە.[6]
جاروود لە سەردەمى نەفامى و لەكاتى مەسیحی بوونیشیدا كەسایەتیەكى ناسراوو وخانەدان بوو و لەناو خەڵكدا رێزی زۆری لێ دەنرا.[7]
پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) نامەى نووسی بۆ خەڵكى بەحرەین و داواى كرد لێیان بیست كەسیان وەك وەفد بێن بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)، ئەوەبوو بیست كەسیان هاتن كە عەبدوڵاى كوڕی عەوفی ئەشەج بەرپرسیان بوو و جاروودیش لەناو وەفدەكەدا بوو، هاتنەكەشیان لە ساڵی فەتحدا بوو، وترا ئەی پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) ئەوانە وەفدى عەبدولقەیسن، فەرمووى مەرحەبایان لێ بێت عەبدولقەیس هۆزێكی زۆر باشن، وەفدەكە ماوەى دە رۆژ لە مەدینە مانەوەو میواندارى كران،[8] لەو بیست كەسە دوانزە كەسیان لە عەبدولقەیس بوون و جاروودیش یەكێك بوو لەوان.[9]
جاروود دەڵێت كاتێك چووم بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) وتم ئەگەر من واز بهێنم لە ئایینی خۆم و بێمە ناو ئایینەكەى تۆوە ئەوەم بۆ هەیە كە خوا سزام نەدات؟ پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى (بەڵێ).[10]
لە گێڕانەوەیەكى تردا هاتووە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى (من زامنى ئەوەت دەكەم كە خواى گەورە رێنموونى كردویت بۆ چاكتر لەوەى-لەسەری بویت)، بۆیە جاروود بە چاكى موسڵمان بوو، كاتێك ویستى بچێتەوە بۆ وڵاتى خۆی داواى لە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) كرد سوارێكی پێ بدات تا پێی بچێتەوە بۆ وڵاتى خۆی، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى هیچ سوارێك شك نابەم پێت بدەم، ئەویش وتى ئەی پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) نێوانى من و وڵاتەكەم وشتری ونبووى تێدایە، ئایا سوارى ئەو وشترانە ببم؟ پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى (إنما هو حرق النار فلا تقربها)، (بەراستى ئەوە سووتانى دۆزەخە، بۆیە نزیكی شتى وا نەبیتەوە).[11]
دواى وەفاتى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) جاررود لەسەر موسڵمانێتى خۆی بەردەوام بوو، كاتێك خەڵكی لە ئیسلام هەڵگەڕانەوەو هۆزەكەى ئەویش لەگەڵ مەعروورى كوڕى مونذیر لە ئیسلام هەڵگەڕانەوە، جاروود بە موسڵمانى مایەوەو شایەتومانى حەقی دووبارە كردەوەو خەڵكی بانگكردەوە بەرەو ئیسلام و وتى ئەى خەڵكینە من شایەتى دەدەم هیچ پەرستراوێ نیە جگە لە خوا و موحەممەدیش بەندەو نێردراوى خوایە[12]
جاروود خزمى ئەبووهورەیرە بوو، كاتێك عومەر ئەبوهورەیرەى نارد بۆ بەحرەین، جاروود لەگەڵی چوو.[13]
كاتێك عومەرى كوڕى خەتتاب قودامەى كوڕی مەظعوونى كرد بە والى بەحرەین، قودامە بە جوانى كارەكانى خۆی دەكرد و سكالآى لەسەر نەبوو ئەوەندە نەبێت ئامادەى نوێژی جەماعەت نەدەبوو، جاروود كە ئەوكات گەورەى عەبدولقەیس بوو هات بۆ لاى عومەرى كوڕی خەططاب وتى ئەى ئەمیری باوەڕداران قودامە مەى خواردوەتەوەو منیش حەددێك لە حەددەكانى خوا دەبینم كە پێویستە لەسەرم بیگەیەنم بە تۆ، عومەر وتى كێ شایەتى دەدات لەسەر ئەوە، جاروود وتى ئەبوهورەیرە شایەتى ئەوە دەدات، عومەریش نامەى نووسی بۆ قودامەو داواى كرد بێت بۆ لاى، جاروود قسەی دەكرد بۆ عومەر و دەیوت پەیامى خوا لەم مەسەلەدا بەجێبگەیەنە، عومەریش پێی وت تۆ لەم مەسەلەدا شاهیدیت یان نەیاریت (لایەنى كێشەكە) جاروود وتى من شاهیدم، عومەر وتى دەى تۆ شایەتى خۆتت بەجێگەیاند، بۆیە جاروود بێدەنگ بوو، بەیانى هەمدى هاتەوە بۆ لاى و بە عومەرى وت حەددى خوا لەسەر ئەم كەسە جێبەجێ بكە، عومەریش وتى هەرچی سەیرت دەكەم تۆ نەیارو سكالآكاریت، تەنها یەك كەسیش هەیە شاهیدی لەسەر بدات، سوێند بەخوا یان زمانى خۆت رادەگریت یان توندیت لەڕوودا دەنوێنم، جاروودیش وتى سوێند بەخوا ئەوە حەق نیە ئامۆزاكەت مەى بخواتەوەو تۆش توندى بەرامبەر من بنوێنیت، ئەوەبوو عومەر لێی تووڕە بوو و ماوەیەك بە بەندى هێشتیەوە.[14]
ئەم كارەى عومەرى كوڕی خەططاب بۆ بەرگرى كردن نەبوو لە قودامە و چاوپۆشی نەبوو لە جێبەجێكردنى حەددێكی ئیسلام، بەڵكو نەبوونى دوو شایەت واتە نەبوونى رەوایی لە پەیڕەوكردنى حەددێكدا، بۆیە مەسەلەى حوكمدان لە مەسەلەیەكدا لەسەر بنەمای متمانە بەكەس بوون و رێڕەوى سۆزدارى نابێت، با حەقیش بووبێت و ئەو كەسەى سكالآى لەسەر كراوە تاوانێكی كردبێت كە حەددى لەسەر واجب بكات، بەڵام ئەگەر بە پێی پێویست شایەتى لەسەر نەبوو و كەسەكەش خۆی دانى نەنا بەو تاوانەدا، ئەوا ناكرێت حەددى لەسەر جێبەجێ بكرێت، بۆیە ئەگەر سەنەدى ئەم گێرانەوە صەحیح بێت و رووداوى وا روویدابێت، ئەوە بەڵگەیە لەسەر حەقبوونى عومەرى كوڕی خەططاب تا رێ نەدات لەسەر بنەماى متمانەی تاكەكەسی یان سۆزدارى حوكمى خوا بدرێت بەسەر هیچ كەسدا، بەڵكو حوكمى خوا تەنها كاتێك پەیڕەو دەبێت ئەو هۆكارو بنەمایانەش بوونیان هەبێت كە خوا دیارى كردون، بۆیە تەنها شایەتێك نابێتە بەڵگە بۆ پەیڕەوى حەددى خوا بەسەر زیناكارێكدا با زیناكەش كرابێت، مادەم ژمارەى پێویستى شایەت نین دەبێت ئەو دۆسیەیە دابخرێت، هەر شلگیری یان زێدەكارى یان رێپێدانێكی زیادە لە بەشی سزادان (حەدد) لە ئیسلامدا قبووڵ نەكراوە، بە دڵنیاییەوە هەركەس لەسەر بنەماى سۆز بڕیار بدات ئەوەى پێ ناڕەوایە كە كەسێك سكالآى لەسەر كرابێت هیچی پێ نەكرێت و كەسێكیش كە خۆی مەى نەخواردوەتەوەو سكالآى لەسەر كەسێك كردووە سزا بدرێت.
جاروود دواتر چوو لە بەصرە نیشتەجێ بوو و لەوێ مایەوە.[15]
دواجار لە ساڵی بیست و یەكەمى كۆچی و لە سەردەمى خیلافەتى عومەرى كوڕی خەططابدا لە خاكى فارس كوژرا.[16]
رایەكى تریش دەڵێت بەڵكو لە جەنگى نەهاوەند لەگەڵ نوعمانى كوڕی موقرن بوو و تیایدا كوژرا.[17]
[1] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج1، ص 443.
[2] - الإستيعاب في معرفة الأصحاب، ج، ص 262.
[3] - أسد الغابة، ج1، ص 382.
[4] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج1، ص 442.
[5] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج5، ص 559.
[6] - أسد الغابة، ج1، ص 383.
[7] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج5، ص 559.
[8] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج1، ص 314-315.
[9] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج5، ص 557.
[10] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج1، ص 442.
[11] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج5، ص 560.
[12] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج5، ص 560.
[13] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج1، ص 442.
[14] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج5، ص 560-561.
[15] - أسد الغابة، ج1، ص 383.
[16] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج1، ص 442.
[17] - أسد الغابة، ج1، ص 383.