رابیعەى كچی ثابت (رضي الله عنها)
ناوى رابیعەى كچی ثابتى كوڕی فاكیهە، لە پشتیوانانەو هاتە خزمەت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و بەیعەتى پێدا.[1]
ربتەس(رضي الله عنه)
ناوى ربتەسەو هاتووەتە خزمەت پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) و پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) نامەیەكى بۆ نووسیوە.[2]
ربعى كوڕی تەمیم (رضي الله عنه)
ناوى ربعى كوڕی تەمیمى كوڕی یەعارە، لە پشتیوانانە، لە غەزاى ئوحوددا بەشدارى كرد، لە جەنگى یەمامەدا بەشدارى كرد و تیایدا شەهید بوو.[3]
ربعى كوڕی رافیع(رضي الله عنه)
ناوى ربعى كوڕی رافیعى كوڕی یەزیدى بەلویە، یەكێكە لە بەشداربوانى غەزاى بەدر.[4]
ربعى كوڕی عەمر (رضي الله عنه)
ناوى ربعى كوڕی عەمرە، لە پشتیوانانە، یەكێكە لە بەشداربوانى غەزاى بەدر، لە سەردەمى خیلافەتى عەلى كوڕی ئەبوو طالیبدا لە ناو سوپاى عەلیدا بەشدارى جەنگى صفینى كرد.[5]
رەبابى كچی نوعمان (رضي الله عنها)
ناوى رەبابی كچی نوعمانە، لە پشتیوانانە لە ئەشهەلیەكان،[6] دایكى ناوى موعاذەی كچی ئەنەسە،[7] پووری سەعدى كوڕی موعاذە، هاوسەری زورارەى كوڕی عەمرى ئەوسیە و لەو مێردەى كوڕێكی بوو بە ناوى موعاذ،[8] دواى مەرگى ئەو مێردەى رەباب شووی كرد بە مەعروورى كوڕی صەخر و كوڕێكی لێی بوو بە ناوى بەڕائی كوڕی مەعروور كە هاوەڵێكی ناسراوى پێغەمبەرە(صلى الله عليه وسلم).[9]
ئەم ئافرەتە چووەتە خزمەت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و بەیعەتى پێداوە.[10]
رەبابی كچی حارثه(رضي الله عنها)
ناوى رەبابی كچی حارثهیە، لە پشتیوانانە، دایكی حوذەیفەى كوڕی یەمانى گەورە هاوەڵی پێغەمبەرى خوایە(صلى الله عليه وسلم)، واتە رەباب هاوسەری یەمان بوو، ئەم هاوەڵە چووەتە خزمەت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و بەیعەتى پێداوە، رەباب جگە لە حوذەیفە چەند منداڵێكی تری لە یەمان هەبوو بە ناوەكانى سەعد و صەفوان و مودلج و لەیلا.[11]
حوذەیفە دەڵێت جارێك دایكم پێی وتم لە كەیەوە نەچوویتەتە خزمەت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)؟ منیش وتم ماوەیەكە، ئەوەبوو لێم تووڕە بوو، منیش وتم باشە ئێستا دەچم بۆ لاى پێغەمبەر و نوێژی لەگەڵ دەكەم بەڵكو داواى لێخۆشبوون بۆ من و تۆیش بكات، چووم بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)و لە دوایەوە نوێژى ئێوارەم كرد، ئینجا كە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) چوو منیش شوێنی كەوتم، فەرمووى ئەوە كێیە؟ وتم حوذەیفەى كوڕی یەمان، فەرمووى بۆچی هاتویت؟ منیش بۆم باس كرد دایكم چی پێ وتووم و چی روویداوە، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى (خوا لە تۆ و دایكیشت خۆش بێت).[12]
رەجائى غەنەوى (رضي اله عنها)
ناوى رەجائە، ئەم ئافرەتە دەڵێت: لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بووم كە ئافرەتێك كوڕێكی خۆی هێنا و وتى ئەی پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) نزاى بەرەكەت بكە بۆ منداڵەكەم، چونكە سێ براى ترى هەبوو كە خۆم ئەسپەردەم كردون، پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى لەو كاتەوەى كە موسڵمان بویت؟ وتى بەڵێ، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى (جنة حصينة)، (قەڵغانێكی پتەوە)، پیاوێكیش لەولاوە پێی وتم ئەی رەجاء گوێ بگرە پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) چی فەرموو.[13]
رەزینەى خزمەتكار (رضي اله عنها)
ناوى رەزینەیەو خزمەتكارى پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) بوو، هەروەها خزمەتى صەفییەى هاوسەری پێغەمبەرى خواى (صلى الله عليه وسلم) كردووە.[14]
رەزینە دەڵێت: پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) صەفییەى بە كەنیزەك گرت، كاتێك ئافرەتانى بینی شایەتومانى هێنا، پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) ئازادى كرد، ئینجا پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) داواى كرد و بەهاوسەری گرت و رەزینەى كرد بە مارەیی بۆی.[15]
رەشدانى جوهەنى (رضي الله عنه)
ناوى رەشدانى جوهەنیە، سەرەتا ناوى غەیان بوو، كاتێك وەك وەفد هاتە خزمەت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) پرسیارى لێكرد ناوت چیە؟ وتى ناوم غەییانە، فەرمووى: بەڵكو ناوت رەشدانە.[16]
رەقادى كوڕی رەبیعە(رضي الله عنه)
ناوى رەقادى كوڕی رەبیعەى عوقەیلیە، رەقاد دەڵێت: پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) لە سەد مەڕ یەك مەڕی لێ وەردەگرتین، ئەگەر لەوە زیاتر بوایە دوانى لێ وەردەگرتین.[17]
رەوضه(رضي الله عنها)
ناوى رەوضهیە، ئەم ئافرەتە كەنیزەى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بوو، جارێ كابرایەك هات تا بێت بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)، داواى مۆڵەتى كرد، بەو دەربڕینە وتى خۆمی پیا كەم؟ پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بە رەوضهی فەرموو هەستە بۆ لاى ئەو كابرا و قسەی لەگەڵ بكە، چونكە ئەو نازانێت جوان داواى مۆڵەت بكات، پێی بڵێ با بڵێت السلام علیكم ئایا بێمە ژوورەوە؟ كابراش ئەمەی بیست و واى وت، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى: وەرە ژوورەوە.[18]
رەیحانەى كچی شەمعوون (رضي الله عنها)
ناوى رەیحانەى كچی شەمعوون یان كچی زەیدە، ئەم ئافرەتە جوولەكە بوو،[19] پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بە كەنیزەكى گرت، ئینجا رەیحانە سوور بوو لەسەر ئەوەى بە جوولەكەیی بمێنێتەوە، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بەوە بێتاقەت بوو، جارێك لەگەڵ هاوەڵانى بوو كە دەنگى نەعلى لە پشتیەوە بیست، فەرمووى: ئەوە ثهعلەبەى كوڕی سەعیەیە موژدەى موسڵمانبوونى رەیحانەى بۆ هێناوم، هەر واش بوو،[20] ئینجا پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) یپشنیازى بۆ رەیحانە كرد ئازادى بكات و بە هاوسەری بگرێت، بەڵام رەیحانە وتى ئەی پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) پێم خۆشە بە موڵكیت بمێنمەوەو ئەوەش بۆ من و بۆ تۆش ئاسانتر و باشترە، پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) وازى لێ هێنا.[21]
ئیتر رەیحانە هەر وا مایەوەو پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) زۆری خۆش دەویست و دەچوویە لاى و تا مردن لاى مایەوە، رەیحانە داواى هەرچی بكردایە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) پێی دەدا و زۆر نازى دەكێشا، پاش گەڕانەوەى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) لە حەجى ماڵئاوایی رەیحانە مرد.[22]
رەيطهى كچی مونەببیه(رضي الله عنها)
ناوى رەيطهى كچی مونەببیهى كوڕى حەججاجى سەهمیە، كونیەكەى ئەبووعەبدوڵایە، دایكی ناوى زەینەبی كچی وائیلە، رەيطه موسڵمان بوو و بەیعەتى دا بە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم).[23]
رەيطهى كچی ئەبوو طالیب(رضي الله عنها)
ناوى رەيطهى كچی ئەبووطالیبەو خوشكی ئومموهانیئە، كونیەكەى ئەمموطالیبە،[24] خوشكی عەلى كوِی ئەبووطالیبە، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) لە دەستكەوتەكانى خەیبەر چل كۆڵ خورماى بۆ بڕیەوە.[25]
رەيطهى كچی ئەبی ئومەییە(رضي الله عنها)
ناوى رەيطهى كچی ئەبی ئومەییەیە، هاوسەری صوهەیبی كوڕی سینانە، یەكێكە لە هاوەڵانى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم).[26]
روەیفیعى كوڕی ثابت (رضي الله عنه)
ناوى روەیفیعی كوڕی ثابتە، لە پشتیوانانە، فەرموودەیەكى لە پێغەمبەرى خواوە(صلى الله عليه وسلم) گێڕاوەتەوە كە لە ساڵی خەیبەردا فەرمووى: (من كان يؤمن بالله واليوم الآخر فلا يسقين ماءه ولد غيره، ومن كان يؤمن بالله واليوم الآخر فلا يأخذن دابة من المغانم فيركبها حتى إذا أعجفها ردها في المغانم، ومن كان يؤمن بالله واليوم الآخر فلا يلبس ثوبا من المغانم حتى إذا أخلقه رده في المغانم)،[27] (هەركەس لە ئێوە بڕواى بە خوا و رۆژی دوایی هەیە با ئاوى نەداتە منداڵی كەسانى تر، هەركەس بڕواى هەیە بە خوا و رۆژی دوایی با ئاژەڵی دەستكەوت نەبات تا تەواو ماندوو و پەككەوتەى بكات ئینجا بیگێڕێتەوە بۆ ناو دەستكەوتەكان، هەركەس بڕواى هەیە بە خوا و رۆژی دوایی با جلێكی دەستكەوت نەكاتەبەری تا ئەو كاتەى بیدڕێنێت ئینجا بیگێڕێتەوە ناو دەستكەوتەكان).
هەروەها روەیفیع دەڵێت: بڕێ خورما هێنرا بۆ خزمەت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و لە خورماكەیان خوارد تا تەنها چەند ناوكە خورمایەك مایەوە، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى: (دەزانن ئەوە چیە؟) وتیان خواو پێغەمبەرەكەى زاناترە، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى: (چاكەكانتان یەك دواى یەك دەڕۆن تا تەنها وەك ئەوە چاكەكانتان دەمێننەوە).[28]
رۆژێك روەیفیعی كوڕی ثابت وتارى دەدا وتى من تەنها شتێكتان پێ دەڵێم كە لە پێغەمبەرى خوام (صلى الله عليه وسلم) بیستووە لە رۆژی حونەیندا دەیفەرموو:، ئینجا فەرموودەیەكى گێڕایەوە.[29]
روەیفیعی خزمەتكار (رضي الله عنه)
ناوى روەیفیعەو خزمەتكارى پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) بوو.[30]
روخەیلەى كوڕی ثهعلەبە(رضي الله عنه)
ناوى روخەیلەى كوڕی ثهعلەبەى كوڕی خالیدە، لە پشتیوانانە،[31] لە غەزاى بەدر و ئوحودیشدا بەشدارى كرد.[32]
روغەینەى كچی سەهل(رضي اله عنها)
ناوى روغەینە یان دەوترێت زوغەینەیە، كچی سەهلە، لە پشتیوانانە، بەیعەتى داوە بە پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم).[33]
روفەیدەى ئەنصارى (رضي اله عنها)
ناوى روفەیدەیەو لە پشتیوانانە، ئەم ئافرەتە خۆی تایبەت كردبوو بۆ تیمار و خزمەتى نەخۆش و ناساغانى موسڵمانان، ئەوەبوو كاتێك لە غەزاى خەندەقدا سەعدى كوڕی موعاذ پێكرا، پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى: بیبەن بۆ ناو چادرەكەى روفەیدە -كە لە مزگەوتدا بوو- تا خۆم لە نزیكەوە سەردانى بكەم.[34]
روقەیقەى ثهقەفى (رضي اله عنها)
ناوى روقەیقەى ثهقەفیە، هاوسەری قەیسی كوڕی ئەبانە، دوو كوڕی هەبوو بە ناوى سوفیان و وەهب و كچێكیشی هەبوو،[35] ئەم هاوەڵە دەڵێت كاتێك پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) هات بۆ تائیف تا بانگەواز بگەیەنێت، هات بۆ لاى من و منیش بڕێك خواردنەوەم بۆ برد، فەرمووى: (ئەی روقەیقە تاغووتى ئەوان مەپەرستەو نوێژی بۆ مەكە)، منیش وتم دەی دەمكوژن، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى: (دەى ئەگەر پێیان وتیت بڵێ پەروەردگارم پەروەردگارى ئەو تاغووتەیە، كە نوێژت كرد پشت بكەرە ئەو تاغووتە)، دواى ئەوە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) چوویە دەرەوە، دواتر سەردەم چوو و پاش موسڵمانبوونى هۆزى ثهقیف، ئەو دوو كوڕەى روقەیقە چوونە خزمەت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)، پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى: دایكتان چی كرد؟ ئەوانیش وتیان هەر بەو حاڵەوە مایەوە كە تۆ جێتهێشت، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى: دایكتان موسڵمان بوو.[36]
روقەیمی كوڕی ثابت (رضي الله عنه)
ناوى روقەیمی كوڕی ثابتى كوڕی ثهعلەبەیە، لە پشتیوانانە لە ئەوسیەكان،[37] لە غەزاى طائیفدا بەشدارى كرد و تیایدا شەهید بوو.[38]
روقییەى كچی ثابت (رضي اله عنها)
ناوى روقییەى كچی ثابتى كوڕی خالیدە، لە پشتیوانانەو بەیعەتى دا بە پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم).[39]
رومەيثهى كچی عەمر (رضي الله عنها)
ناوى رومەيثهى كچی عەمرى كوڕی هاشمە، ئەم ئافرەتە موسڵمان بوو و بەیعەتى دا بە پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم).[40]
رومەيثه دەڵێت جارێك لاى عائیشە بووم، بۆ بەیانیەكەى هەستا و خۆی شۆرد و دواتر چوویە ژوورێكەوەو دەرگاى داخست، منیش وتم ئەی دایكی باوەڕداران تەنها لەبەر ئەم كاتە ئەمشەو لات مامەوە، ئەویش وتى وەرە ژوورەوە، منیش چوومە ژوورەوە، عائیشەم بینی هەشت ركات نوێژی كرد، نازانم وەستانەكەى زیاتر بوو یان چەمینەوەو كڕنووشەكەى، دواتر لاى كردەوە بەڵامدا و داى بەسەر رانمداو وتى ئەى رومەيثه پێغەمبەرى خوام (صلى الله عليه وسلم) بینیوە ئەم نوێژەى دەكرد، ئەگەر باوكم لە گۆڕەكەى بێتە دەرەوە بەو مەرجەى واز لەم نوێژە بهێنم وازى لێ ناهێنم.[41]
رومەيثهى ئەنصارى (رضي الله عنها)
ناوى رومەيثهیەو لە پشتیوانانە، دایەگەورەى عاصمى كوڕی عومەرە، رومەيثه فەرموودەیەكى گێڕاوەتەوەو دەڵێت: جارێك هێندە لە پێغەمبەرى خواوە(صلى الله عليه وسلم) نزیك بووم كە ئەگەر بمویستایە دەمتوانى نیشانەى نێوان دوو شانى ماچ بكەم، بیستم ئەو رۆژەی سەعدى كوڕی موعاذ وەفاتى كرد فەرمووى: عەرشی خواى گەورە بۆى لەریەوە.[42]
رومەیصاْ (رضي الله عنها)
ئەم هاوەڵە ناوى رومەیصائە، جیایە لە رومەیصائی دایكی ئەنەس، جارێك هاتە خزمەت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و سكالآى لە مێردەكەى كرد و وتى مێردەكەم نایەتە لام، ئەوەبوو مێردەكەى هات، مێردەكەى وتى ئەم ژنە راست ناكات، ئەم حەز دەكات بگەڕێتەوە بۆ لاى مێردى پێشووى، پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى: (ليس لك ذلك حتى يذوق عسيلتك رجل غيره)،[43] (ئەوەت بۆ نیە تا پیاوێكی تر جگە لە پیاوە كۆنەكەت تامى هەنگوینت نەكات)، واتە مەبەستی ئەوەبوو تا شوو نەكات بە پیاوێكی تر و سەرجێی لەگەڵ نەكات.
رومەیصائى كچی میلحان (رضي الله عنها)
ناوى رومەیصائە، بە گێڕانەوەى تریش هاتووە ناوى غومەیصائە، كچی میلحانە، هاوسەری ئەبووطهلحەیە، دایكی ئەنەسە، بە ئومموسولەیم ناسراوە.[44]
پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) دەفەرمویت: : (چوومە بەهەشتەوەو خشەخشێكم بیست، وتم ئەوە كێیە؟ وتیان رومەیصائی كچی میلحانە).[45]
هەمان گێڕانەوە لە صەحیح موسلیمدا هاتووە بەڵام بە غومەیصاْ ناوى هاتووە.[46]
ریاحى كوڕی حارث(رضي الله عنه)
ناوى ریاحى كوڕی حارثى تەمیمیە، هاتووەتە خزمەت پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) و یەكێكە لە ئەندامانى وەفدى بەنى تەمیم كە هاتنە خزمەت پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم).[47]
ریئابی كوڕی عەمر (رضي الله عنه)
ناوى ریئابی كوڕی عەمرى كوڕی عەوفە، یەكێكە لە بەشداربوانى بەیعەتى ريضوان.[48]
[1] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 538.
[2] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج2، ص 453.
[3] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج2، ص 454.
[4] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج2، ص 455.
[5] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج2، ص 455.
[6] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 639.
[7] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج8، ص 315.
[8] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 639.
[9] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج8، ص 315.
[10] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 639.
[11] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 639.
[12] - صحيح ابن حبان، الرقم 7233، صححه شعيب الأرناؤوط.
[13] - مسند أحمد بن حنبل، الرقم 20252، الآحاد و المثاني لابن أبي عاصم، الرقم 2913، قال شعيب الأرناؤوط صحيح لغيره.
[14] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 644.
[15] - المطالب العالية لابن حجر، الرقم 4198.
[16] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج2، ص 484.
[17] - المعجم الكبير للطبراني، الرقم 4491.
[18] - تفسير الطبري، ج18، ص 110.
[19] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 658.
[20] - دلائل النبوة للبيهقي، الرقم 1368.
[21] - معرفة الصحابة لأبي نعيم الأصبهاني، الرقم 6861.
[22] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 659.
[23] - أسد الغابة، ج7، ص 134.
[24] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 659.
[25] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج8، ص 245.
[26] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 659.
[27] - صحيح ابن حبان، الرقم 4927، حسنه شعيب الأرناؤوط.
[28] - صحيح ابن حبان، الرقم 7332، المستدرك على الصحيحين، الرقم 8401، المعجم الكبير للطبراني، الرقم 4362، صححه الذهبي في التلخيص، حسنه شعيب الأرناؤوط.
[29] - سن أبي داود، الرقم 1857، حسنة الألباني في صحيح و ضعيف سنن أبي داود، الرقم 2158.
[30] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج2، ص 501.
[31] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج2، ص 481.
[32] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج3، ص 600.
[33] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 645.
[34] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 646
[35] - أسد الغابة، ج7، ص 123.
[36] - المعجم الكبير للطبراني، الرقم 6304، معرفة الصحابة لأبي نعيم الأصبهاني، الرقم 3099.
[37] - أسد الغابة، ج2، ص 281.
[38] - أسد الغابة، ج2، ص 281.
[39] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 648.
[40] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 654.
[41] - السنن الكبرى للنسائي، الرقم 477.
[42] - مسند احمد بن حنبل، الرقم 26202، المعجم الكبير للطبراني، الرقم 20540، قال شعيب الأرناؤوط صحيح لغيره.
[43] - مسند أحمد بن حنبل، الرقم 1767، صححه شعيب الأرناؤوط.
[44] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 656.
[45] - صحيح ابن حبان، الرقم 7297، مسند أبي يعلى الموصلي، الرقم 3409، المعجم الكبير للطبراني، الرقم 21201، مسند أحمد بن حنبل، الرقم 13252، صححه شعيب الأرناؤوط.
[46] - صحيح مسلم، الرقم 4598، مسند أحمد بن حنبل، الرقم 11722،
[47] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج2، ص 502.
[48] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج2، ص 502.