سەمورەى كوڕی جونادە(رضي الله عنه)
ناوى سەمورەى كوڕی جونادەى كوڕی جوندوبى سوائیە، كوڕێكی هەبوو بە ناوى جابیر كە ئەویش هاوەڵی پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بوو، سەمورە لە فەتحى مەككەدا موسڵمان بوو، لە سەردەمى خەلیفە راشیدینەكاندا لە فتووحاتدا هاودەم بە سەعدى كوڕی ئەبی وەققاص بەشدارى كرد و دواتر خوشكەكەی سەعدى بەهاوسەر گرت و لە مەككە مایەوەو لەوێ ژیا تا لە سەردەمى عەبدولمەلیكی كوڕی مەرواندا كۆچی دوایی كرد.[1]
سەمورەى كوڕی جوندوب(رضي الله عنه)
ناوى سەمورەى كوڕی جوندوبی كوڕی هیلالى فەزاریە، كونیەكەی ئەبووسولەیمانە، پاش ئەوەى باوكى وەفاتى كرد هاودەم بە دایكی هاتە مەدینەو لەوێ دایكی شووی كرد بە پیاوێك لە پشتیوانەكان.[2]
دایكی سەمورە ئافرەتێكی زۆر جوان بوو، كە هاتە مەدینە زۆر كەس دەچوونە داواى، بەڵام ئەو مەرجى دانا تەنها شوو بە كەسێك دەكات كە سەرپەرشتی سەمورەى كوڕیشی بكات.[3]
سەمورە دەڵێ من لە سەردەمى پێغەمبەرى خوادا (صلى الله عليه وسلم) مێرمنداڵێك بووم و فەرموودەم لێوە وەردەگرت و لەبەرم دەكرد.[4]
سەمورە لەگەڵ پێغەمبەردا (صلى الله عليه وسلم) بەشدارى چەند غەزایەكى كرد.[5]
لە غەزاى خەندەقدا بەشدارى كرد، سەرەتا پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) چەند كەسێكی لەو غەزایە گێڕایەوە، لەوانەش سەمورەى كوڕی جوندوب، بەڵام دواتر مۆڵەتى دا سەمورە بەشدارى بكات.[6]
مشتومڕێكی زۆر هەیە سەبارەت بەوەى ئایا سەمورە دۆزەخیە یان نا، ئەمەش لەبەر چەند گێڕانەوەیەك كە سەبارەت بە سەمورە هاتون، لەوانە:
ئەبووهورەیردە دەڵێت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بە دە كەس لە هاوەڵانى خۆی فەرموو (كۆتا كەستان كە دەمرێت لە دۆزەخدایە)، لەناویشیاندا سەمورەى كوڕی جوندوب هەبوو.[7]
ئەوسی كوڕی خالید دەڵێت هەركات دەچووم بۆ لاى ئەبوو مەحذورە هەواڵی سەمورەى دەپرسی، هەركاتیش دەچووم بۆ لاى سەمورە هەواڵی ئەبوو مەحذورەى دەپرسی، رۆژێك بە ئەبوو مەحذورەم وت بۆچی دەچم بۆ لاى سەمورە هەواڵی تۆ دەپرسێت و دێم بۆ لاى تۆیش هەواڵی ئەو دەپرسیت؟ ئەویش وتى جارێك من و سەمورە و ئەبووهورەیرە پێكەوە بووین، پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) هاتەژوورەوە بۆ لامان و فەرمووى ئەوەتان كە كۆتا كەس دەمرێت لە دۆزەخدایە، ئەوسی كوڕی خالید دەڵێت یەكەمجار ئەبووهورەیرە مرد، دواتر ئەبوو مەحذورە مرد، دواتر ئەویش مرد.[8]
ئەم فەرموودەیە قسەو باسی زۆری لەسەرە، هەندێك لەسەر ئەوە قسە دەكەن ئایا ئەم فەرموودە صەحیحە یان لاوازە یان هەڵبەستراوە، هەندێكیش كارى پێ دەكەن.
لەو ماوەی زیاد لە كووفە والى بوو كە دەچوو بۆ بەصرە سەمورەى دەكرد بە والى كووفە، كاتێكیش لە بەصرەوە دەچوو بۆ كووفە، سەمورەى دەكرد بە والى بەصرە.[9]
سەمورە بەرامبەر بە خەواریجەكان زۆر توند بوو و كوشتارێكی زۆری لەوان كرد، كە یەكێك لە خەواریجەكانى دەكوشت، دەیوت پیسترین كەسی ژێر ئاسمانن، موسڵمانان بە كافر دەزانن و خوێنیان دەرژن، بۆیە حەرووریە خەواریجەكان زۆر هێرشیان دەكردە سەر سەمورەو تانەیان لێدەدا.[10]
راى زانایان سەبارەت بە سەمورە:
هەریەك لە حەسەنى بەصری و ئیبن سیرین زۆر بە چاكەو ئیسلام دۆستى باسی سەمورە دەكەن[11] وەك ئەوەى هیچ بەهایەكیان دانەنابێت بۆ ئەوەى بەڵگەیەك بۆ چوونە دۆزەخى سەمورە هەبووبێت، جا یان لەبەرئەوەى ئەوەیان بە هەڵبەستراوى خەواریج دانابیت، یان پێیان وابووبێت مەبەست بە ئاگرەكە ئاگرى دنیا بووە و بەو ئاگرە سووتا و مرد.
ئیبن سیرین دەڵێت هێندەى من بزانم سەمورە زۆر سپاردەكار و تەواو راستگۆ بوو و ئیسلام و موسڵمانانى خۆشدەویست.[12]
ذەهەبی دەڵێت سەمورە لە زانایانى ناو هاوەڵان بوو كە چوو لە بەصرە نیشتەجێ بوو.[13]
جا راى ئەهلى سوننە خۆی لە دوو خاڵدا دەبینێتەوە:
یەكەم: ئەو ئاگرەى لە فەرموودەكەدا بەرامبەر بە سەمورە باسكراوە، ئەو ئاگرەى دنیا بووە كە بەهۆیەوە مرد.
دووەم: خەواریج زۆر رقیان لێی بووەو تانەیان لێداوە.
سەمورە لە سەردەمى خیلافەتى عەلى كوڕی ئەبووطالیبیشدا جێی رەزامەندى خەلیفە بوو، عەلى كوڕی ئەبووطالیب لە ساڵی سی و شەشی كۆچیدا سەمورەى كوڕی جوندوبی كرد بە والى بەصرە.[14]
مردنى سەمورە:
سەمورە پێش ساڵی شەستی كۆچی وەفاتى كرد،[15] مردنەكەشی بە سووتان بوو، كەوتە ناو مەنجەڵێكی گەورەى ئاوى زۆر گەرمەوەو بەو هۆیەوە مرد، شوێنی مردنەكەشی لە بەصرە بوو.[16]
هۆكارەكەشی ئەوەبوو كە سەمورە نەخۆشیەكی گرتبوو بە هیچ شتێ گەرمى نەدەبوویەوە، بۆیە بە ئاگر كردنەوە لە دەورى و بە ئاوى گەرم لە ژێریدا گەرمیان دەكردەوە.[17]
سەمورەى كوڕی موعاویە(رضي الله عنه)
ناوى سەمورەى كوڕی موعاویەى كوڕی عەمرى كیندیە، چووەتە خزمەت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم).[18]
[1] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، ص 178.
[2] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، ص 178.
[3] - الإستيعاب في معرفة الأصحاب، ج2، ص 654.
[4] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، ص 178.
[5] - أسد الغابة، ج2، ص 528.
[6] - البداية والنهاية لابن كثير، ج4، ص 15.
[7] - مشكل الآثار للطحاوى، الرقم 5048.
[8] - المعجم الكبير للطبراني، الرقم 6591، مسند ابن أبي شيبة، الرقم 831، البداية والنهاية لابن كثر، ج6، ص26، تأريخ السلام للذهبي، ج4، ص233، سير أعلام النبلاء، ج3، ص185.
[9] - أسد الغابة، ج2، ص 528.
[10] - أسد الغابة، ج2، ص 528.
[11] - الإستيعاب في معرفة الأصحاب، ج2، ص 653-654.
[12] - الإستيعاب في معرفة الأصحاب، ج2، ص 654.
[13] - سير أعلام النبلاء، ج3، ص 183.
[14] - البداية والنهاية لابن كثير، ج7، ص 229.
[15] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، ص 178.
[16] - الإستيعاب في معرفة الأصحاب، ج2، ص 654.
[17] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج6، ص 34.
[18] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، ص 182.