عوروەى كوڕی جەعد(رضي الله عنه)
ناوى عوروەى كوڕی جەعد یان كوڕی ئەبیلجەعدە، دواى وەفاتى پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) ژیا تا لە فەتحى شامدا بەشدارى كرد، دواتر بە بڕیارى خەلیفە عوثمانى كوڕی عەففان چوو بۆ كووفە.[1]
عوروە دەڵێت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى (الخيل معقود في نواصيها الخير إلى يوم القيامة)،[2] (ئەسپ تا رۆژی دوایی خێر بە گەردنیەوە هەڵواسراوە).
عوروەى كوڕی عەبدولعوززا (رضي الله عنه)
ناوى عوروەى كوڕی عەبدولعوززاى عەدویە، یەكێكە لە دەستەى یەكەمى موسڵمانبوانى مەككەو دواتر كۆچی كرد بۆ حەبەشەو لەوێ وەفاتى كرد.[3]
عوروەى كوڕی مەسعوود(رضي الله عنه)
ناوى عوروەى كوڕی مەسعوودى كوڕی موعەتتیبى كوڕی مالیكە، كونیەكەى ئەبوومەسعود یان دەوترێت ئەبوویەعفوورە، دایكی ناوى سوبەیعەى كچی عەبدشەمسە.[4]
لە رێككەوتنى حودەیبیەدا كە قوڕەیش نوێنەری خۆیان نارد بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)، پاش هاتنەوەى خاریجەى كوڕی كورز، قوڕەیشیەكان عوروەى كوڕی مەسعوودیان نارد بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)، عوروە كە چوو وتى ئەی موحەممەد ئەم قسەو باسانە چین؟ بانگەواز بۆ لاى خوا دەكەیت و دواتر چی هەرچی و پەرچی هەیە كۆت كردوەتەوەو هێناوتن بۆ سەر هۆزەكەت تا خوێن و سامانى هۆزەكەت لەناوبەرن، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى (إني لم آت قومي إلا لأصل أرحامهم, يبدلهم الله بدين خير من دينهم, ومعايش خير من معايشهم)، (من تەنها بۆیە هاتوم بۆ لاى قەومەكەم تا پەیوەندى خزمایەتى بگەیەنم و خوا ئایینێكی باشتر لە ئایینەكەى خۆیان پێ ببەخشێت و ژیان و بژێویەكی باشتر لە ژیان و بژێوی خۆیان پێ ببەخشێت)، عوروە كە ئەو قسانەى بیست گەڕایەوە بۆ ناو قوڕەیش و بە چاكە باسی پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و نیازەكەى كرد.[5]
پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) دەفەرموێت پێغەمبەرانم پێ نیشان دران...عیساى كوڕی مەریەمم بینی، نزیكترین كەسێك دیبێتم شێوەی لەو بچێت عوروەى كوڕی مەسعوودە.[6]
كاتێك پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) گەمارۆی طائیفی دا، عوروە لەوێ نەبوو و چووبوو بۆ ناوچەی جرش تا لەوێ فێری بەكارهێنانى دەبابەو مەنجەنیق بێت، دواتر كە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) گەڕایەوەو عوروەش هاتەوە، چوو بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و موسڵمان بوو، ئەمەش لە مانگى رەبیعولئەووەلی ساڵی نۆیەمى كۆچیدا بوو، كە موسڵمان بوو ئەو ماوەیە لاى ئەبووبەكری صدیق مایەوە.[7]
لە ساڵی نۆیەمى كۆچیدا كە خەڵكی هاتن بۆ حەج، عوروەى كوڕی زوبەیر هات بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و داواى لە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) كرد بگەڕێتەوە بۆ ناو هۆزەكەى، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى دەترسم بتكوژن، دواتر مۆڵەتى پێدا، عوروە بە موسڵمانى گەڕایەوە بۆ ناو هۆزەكەى، شەو گەیشتە ئەوێ، ثهقیف هاتن بۆ لاى و ئەویش بانگى كردن بۆ ئیسلام، ئەوانیش تۆمەتباریان كرد و لێی سەركەش بوون و قسەی زۆر ناشیرینیان پێ وت، ئینجا لەلاى چوون تا بەیانى، عوروە لە ماڵی خۆیدا بانگى بەیانى دا و شایەتومانى هێنا، كەسێك تیرێكی بۆ هاویشت و كوشتی، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) كە هەواڵەكەى بیست فەرمووى (نموونەى عوروە وەك نموونەى خاوەنى یاسینە كە قەومەكەى خۆی بانگ كرد بۆ لاى خوا و ئەوانیش كوشتیان).[8]
پێش ئەوەى عوروە بكوژن، عوروە وەسیەتى كرد و وتى ئەگەر كوژرام، ئەوە لەگەڵ ئەو شەهیدانە ئەسپەردەم بكەن كە لەگەڵ پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) هاتبوون و شەهید بوون، دواى شەهیدبوونیشی وەسیەتەكەى جێبەجێ كرا.[9]
لە سەرمەرگیدا بوو كە پێی وترا رات چیە سەبارەت بە خوێنەكەت؟ تۆڵەت لە كێ بكەینەوە؟ وتى ئەوە رێزێك بوو خوا بە منى بەخشی و شەهیدیەك بوو خەلآتى كردم.[10]
عوروەى كوڕی موڕرەى ئەنصارى (رضي الله عنه)
ناوى عوڕوەى كوڕی موڕرەی كوڕی سوراقەیە، لە پشتیوانانە لە ئەوسیەكان، لە غەزاى خەیبەردا بەشداری كرد و تیایدا شەهید بوو.[11]
عوروەى كوڕی موچەرریس(رضي الله عنه)
ناوى عوروەى كوڕی موچەرریسى كوڕی ئەوسی طائیە، كەسایەتیەكى گەورەى ناو هۆزەكەى بوو و هاوشانى عەددى كوڕی حاتەم بوو.[12]
عوروە دەڵێت من یەكەم حاجى بووم و لە پێش هەموو حاجیەكانى ترەوە بووم، چوومە خزمەت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و ئەویش لە موزدەلیفە بوو، لە بەری بەیاندا چوو بۆ نوێژ، وتم ئەی پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) من لە شاخى طهیئەوە هاتوم بۆ لات و سوارەكەمم ماندوو كردووەو خۆیشم تەواو هیلاك بوم، پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) پێشتر لە عەرەفات شەوێك یان رۆژێك مابوویەوە، فەرمووى (هەركەس ئامادەى نوێژ بێت لەگەڵمان و دواتر لەگەڵمان بوەستێت تا طهوافى ئیفاضه دەكەین ئەوە حەجەكەى تەواوە).[13]
عوروە لە سەردەمى خیلافەتى ئەبووبەكری صدیقیشدا ژیا و هاودەم بە خالیدی كوڕی وەلید لە جەنگى هەڵگەڕاوەكاندا بەشدارى كرد.[14]
عوروەى كوڕی ئەثاثه(رضي الله عنه)
ناوى عوروەى كوڕی ئەثاثهى قوڕەیشی عەدویە، یەكێكە لە دەستەى یەكەمى موسڵمانبوانى مەككە، دوایی كۆچی كرد بۆ حەبەشە.[15]
عوروەى كوڕی ئەسماء (رضي الله عنه)
ناوى عوروەى كوڕی ئەسمائی كوڕی صەلتە، یەكێكە لە بەشداربوانى غەزاى رەجیع، هەرچەندە دەوترێت لە رووداوى بیئر مەعوونەدا شەهید بووە،[16] بەڵام بە دەقی صەحیح هاتووە كە لە غەزاى رەجیعدا بەشدارى كردووەو بریندار بووە.[17]
[1] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج4، ص 488.
[2] - صحيح البخاري، الرقم 2715، سنن الترمذي، الرقم 1661، مسند أحمد بن حنبل، الرقم 18938.
[3] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج4، ص 491.
[4] - أسد الغابة، ج4، ص 35.
[5] - مصنف ابن أبي شيبة، الرقم 36172.
[6] - صحيح مسلم، الرقم 270، صحيح ابن حبان، الرقم 6323، سنن الترمذي، الرقم 3669، مسند أحمد بن حنبل، الرقم 14298.
[7] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج5، ص 503.
[8] - المستدرك على الصحيحين، الرقم 6620.
[9] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج5، ص 503.
[10] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج4، ص 493.
[11] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج4، ص 492.
[12] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج4، ص 494.
[13] - صحيح ابن خزيمة، الرقم 2635.
[14] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج4، ص 494.
[15] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج4، ص 488.
[16] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج4، ص 488.
[17] - صحيح البخاري، الرقم 3883.